Twee jaar Green Deal Duurzame Zorg: 'Kijk eerst bij de buren voordat je aan de slag gaat'

Vandaag is het twee jaar geleden dat verschillende ministeries en brancheorganisaties een handtekening onder de Green Deal Duurzame Zorg 3.0 hebben gezet. Inmiddels telt deze Green Deal bijna 440 ondertekenaars. Bestuurlijk aanjager Hayke Veldman blikt terug en kijkt vooruit: ‘ Mijn advies is: kijk eerst bij buren voordat je aan je eigen tekentafel plaatsneemt.’ 

Sinds 1 juni 2023 vervult Hayke Veldman de rol als bestuurlijk aanjager van de Green Deal Duurzame Zorg. Veldman is geen onbekende binnen de zorg- en welzijnswereld: hij heeft zowel ervaring binnen het gemeentelijke domein als binnen de landelijke politiek.. Hij ziet het als een gemeenschappelijke uitdaging om onze leefomgeving zo schoon mogelijk te houden, en wil daar in zijn rol als bestuurlijk aanjager aan bijdragen. Ter ere van de tweede verjaardag van de Green Deal stellen we hem een aantal vragen. 

Waarom is het nodig om de zorg te verduurzamen?

‘De zorgsector draait op een diepe betrokkenheid bij mensen die hulp nodig hebben. Of het nu gaat om het genezen van patiënten, het ondersteunen bij herstel, of het helpen van mensen met een beperking—het werk dat hier wordt verricht is van enorme waarde. Tegelijkertijd zijn we hiermee heel vervuilend.'

'Stel je voor: een jaar lang rijden er elke dag 80 volle vuilniswagens door je straat. Dat is de hoeveelheid afval die de zorgsector jaarlijks produceert. En dan hebben we het nog niet over CO₂-uitstoot. Als je ziet hoeveel materiaal er maar één keer gebruikt wordt en daarna in de verbrandingsoven belandt, dan schrik je je kapot. Het is slecht voor onze leefomgeving, en uiteindelijk ook voor onze gezondheid en de zorg. Het moet echt anders.’ 

De Green Deal Duurzame Zorg loopt precies twee jaar. Hoe blik je hierop terug?

‘De zorgsector heeft enorm veel stappen gezet. In vrijwel alle sectoren loopt het aantal Green Teams steeds meer op, en er is veel enthousiasme en inzet op de werkvloer – iets om trots op te zijn. Toch zijn we er nog niet. We moeten echt een tandje bijzetten. Mijn rol is om bestuurders hiervan bewust te maken. Het gaat niet alleen om het tekenen van de Green Deal, vooral om verantwoordelijkheid nemen. Hierbij helpt het enorm als één van de bestuurders verantwoordelijk is voor het thema duurzaamheid en dit uitdraagt.' 

Waar moeten we vooral mee stoppen?

'We moeten af van het ‘not invented by me’-syndroom. In plaats van telkens zelf het wiel uit te vinden, kunnen zorgorganisaties beter van elkaar leren. Mijn advies aan bestuurders: kopieer wat werkt. Maak gebruik van bestaande hulpmiddelen zoals de shortlist van medische wegwerpartikelen of de CO₂-routekaart van het Expertisecentrum Verduurzaming Zorg. Hulpmiddelen zoals deze zijn waardevolle handvatten om duurzaamheidsdoelen te behalen.'

En wat moeten we meer doen?

'We moeten veel kritischer gaan nadenken of de zorg die we leveren of het materiaal dat we gebruiken écht nodig is. De eerste ‘R’ van de zogenaamde R-ladder is niet voor niets ‘refuse’ (weigeren). Denk bijvoorbeeld aan de steriele blauwe handschoenen die nog veel te vaak onnodig gedragen worden.’ 

Heb je zelf nog persoonlijke duurzame voornemens voor de komende twee jaar?

‘Het energielabel van mijn vorige huis wist ik van G naar B te brengen: door dubbel glas, volledige isolatie en zonnepanelen. Inmiddels woon ik in een gasloos A++ huis met een warmtepomp – volledig duurzaam. Het volgende dat op mijn groene wensenlijstje staat, is een volledig elektrische auto.' 

'Uiteraard ben ik ook bezig om zo gezond mogelijk te leven. Want als we allemaal gezonder leven, hoeven we uiteindelijk ook minder zorg te leveren. Het liefst duik ik met enige regelmaat het zwembad in. Ik ben niet voor niks in mijn vrije tijd voorzitter van de Nederlandse zwembond.’ 

Liggen we op koers om de doelen van de Green Deal te behalen?

‘De tijd van vrijblijvendheid is echt voorbij. We zullen samen de handen uit de mouwen moeten steken, om op koers te blijven. Dit betekent keuzes maken. Soms kunnen die financieel uitdagend zijn, maar lang niet altijd. Als we bijvoorbeeld minder materialen gebruiken, zoals de handschoenen waar ik het over had, levert dat geld en tijd op.’

'Bestuurders spelen bij het maken van deze keuzes een sleutelrol. Het is belangrijk dat ze zorgprofessionals de tijd en ruimte geven om goede initiatieven concreet invulling te kunnen geven. Vrijblijvendheid past niet meer in deze fase.’ 

Welk advies zou je zorgorganisaties willen meegeven die graag willen verduurzamen, maar niet weten waar ze moeten beginnen?

‘Voor degenen die dat nog niet hebben gedaan, raad ik aan om de Green Deal te ondertekenen. Dit laat niet alleen je bereidheid zien, maar maakt je ook aanspreekbaar. Daarnaast is het belangrijk om te verkennen wat er al ontwikkeld is, in plaats van meteen zelf aan de slag te gaan. Kijk dus echt bij de buren om te zien wat je kunt overnemen. Er zijn al zoveel succesvolle initiatieven. Maak daar gebruik van!’